Katowice to miasto o bogatych tradycjach sportowych, a koszykówka od lat zyskuje tu na znaczeniu. W ostatnich latach katowickie środowisko koszykarskie dynamicznie się rozwija – od szkolnych boisk w Piotrowicach po powstanie nowego klubu Katowice Miners – integrując lokalne kluby, kibiców i młodzież. Poniżej przedstawiamy główne filary tego rozwoju: kluby Piotrowice (UKS SP 27), KS 27 Katowice, AZS AWF Katowice, KKS Mickiewicz Katowice, Manhattan 27, stowarzyszenie Projekt Basket oraz najnowszy zespół Katowice Miners. Każdy z nich odgrywa ważną rolę w lokalnej społeczności – od szkolenia młodzieży i organizacji turniejów po sukcesy ligowe i ambitne plany na przyszłość.

Piotrowice – dzielnica z koszykarską tradycją

Piotrowice to dzielnica Katowic, która uchodzi za kolebkę lokalnej koszykówki młodzieżowej. To właśnie tutaj, w Szkole Podstawowej nr 27, od lat pielęgnuje się koszykarskie tradycje. Na boiskach SP 27 Katowice-Piotrowice regularnie odbywają się turnieje i treningi, a społeczność angażuje się w sport od podstaw. Przykładem jest choćby coroczny wakacyjny turniej koszykówki 3×3, organizowany wspólnie przez lokalnych działaczy i UKS SP 27 – rywalizacja toczy się w różnych kategoriach wiekowych, a sama szkoła może poszczycić się bardzo długą tradycją koszykarską. To właśnie w Piotrowicach zrodziła się idea, by poprzez sport aktywizować dzieci i młodzież. Dziś efekty widać w sukcesach wychowanków i licznych inicjatywach koszykarskich na terenie dzielnicy.

UKS SP 27 Katowice – kuźnia młodych talentów

Jednym z najważniejszych klubów w Piotrowicach (i całych Katowicach) jest Uczniowski Klub Sportowy SP 27 Katowice. Działa on przy Szkole Podstawowej nr 27 i od lat szkoli przyszłe pokolenia koszykarzy i koszykarek. UKS SP 27 został doceniony w skali kraju za swoją pracę z młodzieżą – w 2023 roku zespół metodyczny Instytutu Sportu sklasyfikował go na 9. miejscu w Polsce wśród klubów koszykarskich szkolących młodzież. Klub prowadzi treningi dla chłopców i dziewcząt już od 6. roku życia, dzięki czemu koszykówka stała się tu sportem rodzinnym, integrującym lokalną społeczność.

Praca u podstaw przekłada się na wyniki sportowe. W sezonie 2023/2024 drużyna chłopców U15 UKS SP 27 zdobyła Mistrzostwo Śląska tej kategorii wiekowej – młodzi koszykarze pod okiem trenera Marka Wykurza nie mieli sobie równych w rozgrywkach regionalnych. Z kolei dziewczęta U13 UKS SP 27 sięgnęły po Mistrzostwo Polski do lat 13 w roku 2025, co jest ogromnym osiągnięciem i dumą dla katowickiego klubu. Takie sukcesy potwierdzają wysoki poziom szkolenia i pokazują, że Katowice stają się dobrym miejscem do grania w koszykówkę na każdym poziomie – od najmłodszych kategorii po dorosłych.

UKS SP 27 słynie z przyjaznej, rodzinnej atmosfery. – „Nie każdy z naszych młodych zawodników zostanie kiedyś profesjonalnym graczem. Jednak każdy powinien wynieść coś pozytywnego z uprawiania koszykówki i pozostać sympatykiem tej dyscypliny – nie bez przyczyny mówimy, że UKS SP 27 jest jak jedna wielka rodzina” – podkreśla wiceprezes klubu Michał Bentkowski. Te słowa oddają filozofię UKS: wychować nie tylko sportowców, ale i pasjonatów koszykówki, którzy będą tworzyć społeczność wspierającą ten sport w przyszłości.

II Turniej Absolwenta SP 27

Kluczowe postacie UKS SP 27:

• Marek Wykurz – doświadczony trener grup młodzieżowych. Jego podopieczni zdobyli m.in. mistrzostwo Śląska U15 w 2024 roku. Znany z tego, że potrafi zaszczepić młodym koszykarzom zwycięską mentalność.
• Michał Bentkowski – wiceprezes klubu i jeden z inicjatorów działań promujących koszykówkę w Katowicach. Akcentuje wychowawczą rolę sportu i integruje społeczność UKS SP 27, budując atmosferę „wielkiej rodziny”.

KS 27 Katowice – młodość i ambicja na parkietach II ligi

Aby najzdolniejsi wychowankowie UKS SP 27 mogli kontynuować grę na poziomie seniorskim, powołano do życia Klub Sportowy 27 Katowice. KS 27 to młody klub (założony w 2022 r.), który powstał na bazie utalentowanej młodzieży z Piotrowic, wprost z UKS SP 27. Drużyna seniorów KS 27 zadebiutowała w rozgrywkach II ligi we wrześniu 2022, od razu odnosząc zwycięstwo – w pierwszym meczu podopieczni trenera Marcina Lichtańskiego pokonali rezerwy Śląska Wrocław 87:73. Debiut ten przyciągnął liczne grono kibiców, a emocje były ogromne, co pokazało jak bardzo Katowice czekały na własny zespół seniorski.

Kulisy pierwszego meczu KS 27 Katowice!

W kolejnych sezonach KS 27 radził sobie coraz lepiej w II lidze. W połowie sezonu 2024/2025 katowicki zespół zajmował 5. miejsce w swojej grupie II ligi, walcząc o awans do play-off. Młody skład, złożony głównie z wychowanków i młodzieżowych reprezentantów Polski, sprawił kilka niespodzianek w rozgrywkach, grając z zadziornością i energią. Hasło „#napełnej” stało się dewizą drużyny na cały sezon 2024/25 – koszykarze KS 27 zostawiali na parkiecie serce i zdrowie w każdym meczu, ku radości swoich wiernych kibiców. Klub aktywnie budował społeczność fanów określaną jako #Rodzina27, angażując ich w życie drużyny i promując hasło „Klub budowany przez kibiców… dla kibiców”.

Kluczowe postacie KS 27:

• Marcin Lichtański – główny trener KS 27 od początku istnienia klubu. Pod jego wodzą zespół wywalczył udany start w II lidze, a młodzi zawodnicy rozwinęli skrzydła w seniorskiej koszykówce. Lichtański znany jest z pracy z młodzieżą i dynamicznego stylu gry, jaki zaszczepia drużynie.
• Wojciech Jagiełło i Kamil Binkiewicz –młodzi zawodnicy KS 27 (obaj urodzeni w latach 2000+, wychowankowie katowickich szkół), którzy wyróżniali się w meczach. Ich rozwój w KS 27 pokazuje, że lokalna młodzież potrafi rywalizować z seniorami. (Binkiewicz już w wieku 17 lat grał w II lidze, co świadczy o odważnym stawianiu na młodych).

AZS AWF Katowice – akademicki filar koszykówki

Katowice jako ważny ośrodek akademicki mają również swój wkład w rozwój basketu poprzez AZS AWF Katowice. Akademicki Związek Sportowy przy Akademii Wychowania Fizycznego od lat prowadzi sekcję koszykówki, dostarczając zaplecza sportowego i kadry trenerskiej. Sekcja koszykówki mężczyzn AZS AWF współpracowała blisko z klubem Mickiewicz Katowice, tworząc wspólną drużynę ligową. To właśnie przy AWF-ie i III Liceum im. Mickiewicza w Katowicach utworzono zespół, który miał charakter szkoleniowy – stworzono go, by młodzi zawodnicy mogli zdobywać doświadczenie. Akademickie zaplecze dało możliwość korzystania z hali sportowej AWF, bazy treningowej oraz wiedzy doświadczonych trenerów, takich jak dr hab. Kazimierz Mikołajec, prof. AWF Katowice, który jest trenerem klasy mistrzowskiej i przez lata szkolił kolejne pokolenia koszykarzy.

AZS AWF Katowice łączy świat nauki ze sportem – wielu studentów AWF angażuje się w działalność klubu, a uniwersytet kształci trenerów i nauczycieli wychowania fizycznego, którzy potem pracują w katowickich klubach. Dzięki temu w katowickiej koszykówce nie brakuje fachowej kadry. Akademicki klub organizuje także rozgrywki środowiskowe i turnieje międzyuczelniane, co popularyzuje koszykówkę wśród młodzieży studenckiej.

W ostatnim sezonie współtworzona przez AZS AWF drużyna AZS AWF Mickiewicz – ROMUS Katowice osiągnęła największy sukces – wywalczyła awans na zaplecze ekstraklasy (I ligi). Awans ten, uzyskany wiosną 2025, był zwieńczeniem kilku lat współpracy AZS z klubem Mickiewicz i świetnego prowadzenia zespołu przez sztab trenerski. Drużyna złożona z wychowanków regionu pokazała, że przy odpowiednim wsparciu akademickim jest w stanie rywalizować na wysokim poziomie.

Kluczowe postacie AZS AWF Katowice:

• Kazimierz Mikołajec – legenda śląskiej koszykówki akademickiej. Profesor AWF i trener klasy mistrzowskiej, który przez wiele lat pracował jako szkoleniowiec (także w strukturach PZKosz). Jego wiedza i doświadczenie wniosły profesjonalizm do treningów młodych zawodników.
• Mirosław Stawowski – trener związany z AZS AWF, współprowadzący zespół Mickiewicza w II lidze. Ceniony za pracę z młodzieżą studencką i umiejętność łączenia treningu sportowego z edukacją.
• Adam Zając – kolejny z trenerów AZS AWF/Mickiewicz. Jego zaangażowanie w rozwój zawodników zaowocowało wzmocnieniem składu, który awansował do I ligi.

KKS Mickiewicz Katowice – od szkolnej drużyny do I ligi

Koszykarski Klub Sportowy Mickiewicz Katowice to organizacja o blisko dwudziestoletniej historii, która wyrosła z inicjatywy szkolnej. Klub został założony w 1999 roku przy III Liceum Ogólnokształcącym im. Adama Mickiewicza w Katowicach. Jego misją od początku było umożliwienie najzdolniejszym uczniom i absolwentom katowickich szkół gry na poziomie seniorskim. Drużyna Mickiewicza miała charakter szkoleniowy – młodzi zawodnicy zbierali tu doświadczenie w rozgrywkach centralnych, startując początkowo w III, a następnie w II lidze mężczyzn.

KKS Mickiewicz przez lata stanowił pomost między koszykówką młodzieżową a seniorską w Katowicach. Wielu wychowanków UKS SP 27 czy innych śląskich klubów trafiało właśnie do Mickiewicza, by kontynuować karierę. Klub organizował też rozgrywki amatorskie i był obecny na turniejach szkolnych, budując koszykarską kulturę w mieście. Siedziba klubu (ul. Mickiewicza 11 w centrum Katowic, czyli III LO im. Adama Mickiewicza) stała się miejscem integracji pasjonatów basketu, a prezes Sebastian Breguła i działacze klubu aktywnie wspierali inicjatywy na rzecz sportu młodzieży.

Przełomowym momentem dla Mickiewicza była wspomniana wyżej współpraca z AZS AWF Katowice oraz innymi klubami. Pod szyldem AZS AWF Mickiewicz ROMUS Katowice drużyna najpierw umocniła swoją pozycję w II lidze, a w sezonie 2024/2025 wywalczyła awans do I ligi (drugi poziom rozgrywek w Polsce). Ten sukces stał się bodźcem do jeszcze głębszej integracji środowiska koszykarskiego Katowic – działacze Mickiewicza zdawali sobie sprawę, że aby utrzymać się na zapleczu ekstraklasy, potrzebne są wspólne działania całej społeczności basketu w mieście. To właśnie KKS Mickiewicz „otworzył furtkę” do I ligi dla nowego, zjednoczonego klubu.

Kluczowe postacie KKS Mickiewicz:

• Sebastian Breguła – wieloletni prezes KKS Mickiewicz (formalnie stowarzyszenia kultury fizycznej zarejestrowanego w 2004 r.). Jego determinacja i wizja rozwoju młodych talentów doprowadziły klub z poziomu szkolnego do I-ligowych parkietów. Był jednym z inicjatorów porozumienia katowickich klubów w 2024 r.
• Łukasz Spaniel – wychowanek Mickiewicza, który przez wiele sezonów był liderem drużyny w II lidze, stając się wzorem dla młodszych kolegów. Jego wkład w awans do I ligi jest pamiętany przez kibiców (choć skład w sezonie awansu opierał się głównie na młodzieży, doświadczenie takich graczy było bezcenne).
• (Trenerzy Stawowski, Mikołajec – opisani wyżej przy AZS AWF – również ściśle związani byli z KKS Mickiewicz, zapewniając drużynie wysoką jakość szkolenia.)

Manhattan 27 Katowice – sportowa pasja od 1992 roku

Na mapie katowickich klubów koszykarskich wyjątkowe miejsce zajmuje Klub Sportowy Manhattan 27. To UKS założony przy SP nr 27 w katowickim osiedlu Odrodzenia (zwanym popularnie Manhattanem) i najdłużej działający z wymienionych klubów – założony został 27 maja 1992 roku i od ponad 30 lat dostarcza sportowych wrażeń mieszkańcom Katowic i okolic. KS Manhattan 27 wyrósł jako inicjatywa środowiskowa i z czasem rozszerzył działalność na wiele obszarów sportu młodzieżowego. Klub znany jest obecnie z organizacji kolonii sportowych i obozów – latem prowadzi obozy koszykarskie i ogólnosportowe, a zimą specjalizuje się w nauce jazdy na nartach i snowboardzie.

Założycielem klubu był Tadeusz Sajda, promotor katowickiej koszykówki w latach 80. i 90.

Choć Manhattan 27 nie rywalizuje bezpośrednio w seniorskich ligach koszykówki, jego wkład w rozwój koszykówki jest wielki. Dzięki Manhattan 27 setki dzieci miały okazję po raz pierwszy chwycić za piłkę do kosza podczas letnich kolonii czy na zajęciach pozaszkolnych. Klub stawia na wszechstronny rozwój – wyznaje zasadę „W zdrowym ciele zdrowy duch”, kładąc nacisk na aktywność fizyczną jako przeciwwagę dla siedzącego trybu życia. Wielu młodych zawodników, którzy później trafili do UKS SP 27 czy innych klubów, zaczynało swoją przygodę ze sportem właśnie na obozach Manhattan 27.

Manhattan 27 aktywnie współpracuje z innymi podmiotami koszykarskimi w Katowicach. Jako klub wielosekcyjny (prowadzący także np. sekcje sportów zimowych) wspiera organizacyjnie różne imprezy koszykarskie. Był partnerem przy projekcie Jr. NBA Projekt Basket – pierwszej w Polsce lidze Jr. NBA dla dzieci 11–13 lat, którą uruchomiono na Śląsku. Dzieciaki z Manhattan 27 brały udział w tych rozgrywkach, reprezentując m.in. barwy drużyny Toronto Raptors w ramach Jr. NBA. Ponadto Manhattan 27 jest obecny na lokalnych turniejach 3×3 oraz wydarzeniach miejskich promujących sport.

Przez trzy dekady działalności Manhattan 27 zgromadził wokół siebie społeczność rodziców, trenerów i młodzieży, dla których sport stał się pasją. W świecie zdominowanym przez rywalizację, Manhattan 27 przypomina o tym, że sport na poziomie amatorskim i rekreacyjnym jest równie ważny – bo to właśnie tu rodzi się miłość do koszykówki.

Projekt Basket Katowice – jednoczenie środowiska koszykarskiego

Dynamiczny rozwój koszykówki w Katowicach nie byłby możliwy bez Stowarzyszenia Projekt Basket Katowice. To organizacja, która powstała z myślą o integracji lokalnych klubów, trenerów, zawodników i kibiców. Projekt Basket specjalizuje się w organizacji młodzieżowych turniejów, rozgrywek i obozów koszykarskich. Najbardziej znanym przedsięwzięciem jest wspomniana Liga Jr. NBA Projekt Basket – pierwsza w Polsce liga Jr. NBA dla dzieci, zainaugurowana w 2021 roku właśnie przez katowickie stowarzyszenie we współpracy z NBA. Rozgrywki te objęły szkoły z województwa śląskiego, opolskiego i małopolskiego, a dzieci grając jako „małe NBA” uczyły się nie tylko podstaw koszykówki, ale i wartości fair play, współpracy oraz budowania społeczności koszykarskiej.

Sztandarowym wydarzeniem organizowanym przez Projekt Basket jest coroczny festiwal koszykówki Kato Basket Day. W trakcie tej imprezy – odbywającej się w tym roku w nowoczesnej hali Arena Katowice – spotykają się wszystkie katowickie kluby, by wspólnie świętować sukcesy i popularyzować basket. Kato Basket Day 2025 miał szczególny wymiar: uczestniczyli w nim zawodnicy i zawodniczki KKS Mickiewicz, KS 27, KŚ AZS oraz MKS MOS, rozgrywano mecze pokazowe (m.in. „mecz przyjaźni” KS 27 – KKS Mickiewicz), konkursy i pokazy wsadów. – „Wydarzenie ma promować wśród mieszkańców Katowic koszykówkę i sport w ogóle. Oczywiście Kato Basket Day to też okazja do spotkania młodszych zawodników trenujących w katowickich klubach, a dla małych kibiców i ich rodziców – możliwość zapoznania się z ofertą tych klubów” – mówił Marcin Bulanda, prezes Stowarzyszenia Projekt Basket. Jego słowa najlepiej oddają misję organizacji: jednoczyć różne inicjatywy w jedną, koszykarską rodzinę Katowic.

Kulminacją działań Projekt Basket stało się doprowadzenie do historycznego porozumienia między najważniejszymi klubami miasta. W grudniu 2024 roku, przy wsparciu władz Katowic, ogłoszono zjednoczenie sił pięciu podmiotów koszykarskich: KKS Mickiewicz, UKS SP 27, KŚ AZS oraz MKS MOS Katowice, przy aktywnym udziale stowarzyszenia Projekt Basket. Celem było stworzenie jednego, silnego klubu seniorskiego, który reprezentowałby Katowice na szczeblu I ligi i w przyszłości – być może – w ekstraklasie. Działacze nie ukrywali, że marzą o ekstraklasie w Katowicach i zamierzają krok po kroku zrealizować ten cel, opierając się na lokalnych talentach i wspólnym zapleczu szkoleniowym.

Kluczowe postacie Projekt Basket:

• Marcin Bulanda – prezes i pomysłodawca Projekt Basket Katowice. To dzięki jego zaangażowaniu ruszyła liga Jr. NBA na Śląsku i odbywają się tak spektakularne wydarzenia jak Kato Basket Day. Bulanda stał się twarzą jednoczenia katowickiego środowiska koszykarskiego – to on wraz z przedstawicielami klubów wynegocjował porozumienie o utworzeniu wspólnej drużyny.
• Ryszard Litkowycz – doświadczony działacz sportowy, członek zarządu stowarzyszenia. Służy wiedzą organizacyjną, pilnuje, by projekty takie jak Jr. NBA czy turnieje młodzieżowe przebiegały sprawnie.
• Waldemar Bojarun – wiceprezydent Katowic (ds. sportu), wprawdzie nie członek stowarzyszenia, ale ważny sojusznik. Publicznie wsparł inicjatywę powstania nowego klubu i podkreślił, że wierzy w sukces połączonych sił katowickiego basketu. Jego obecność pokazuje, że miasto sprzyja rozwojowi koszykówki.

Katowice Miners – nowa koszykarska siła miasta

Prezentacja nazwy i logo nowego klubu Katowice Miners podczas Kato Basket Day 2025 w Arenie Katowice.

Najświeższym rozdziałem w historii katowickiej koszykówki jest powstanie klubu Katowice Miners. To zupełnie nowa drużyna seniorów, która od sezonu 2025/2026 występować będzie w I lidze mężczyzn – czyli na zapleczu ekstraklasy. Katowice Miners powstali z połączenia pięciu środowisk: KKS Mickiewicz, UKS SP 27, MKS MOS, KŚ AZS AWF oraz Stowarzyszenia Projekt Basket co czyni ten projekt unikalnym w skali kraju. Nazwa “Miners” (Górnicy) nawiązuje do górniczych tradycji Górnego Śląska i jednocześnie brzmi nowocześnie, budując markę klubu rozpoznawalną od razu. Logo przedstawiające górnika symbolizuje siłę, determinację i ciężką pracę – cechy, które mają charakteryzować nowy zespół.

Formalnie klub Miners zaczął się kształtować pod koniec 2024 roku, gdy stało się jasne, że Mickiewicz Katowice wywalczy sportowo awans do I ligi. Zamiast rywalizować osobno, katowickie kluby postanowiły połączyć potencjał. Wspólna drużyna ma bazować na dotychczasowym składzie Mickiewicza (młodych, utalentowanych zawodnikach z regionu), wzmocnionym najlepszymi graczami z KS 27 i innych lokalnych ekip. Trzon kadry stanowią więc dobrze wyszkoleni koszykarze z Katowic i okolic, którzy razem grają od lat w młodzieżowych ligach. Prezentacja nazwy i logo Katowice Miners nastąpiła 7 czerwca 2025 podczas Kato Basket Day – wtedy to ogłoszono oficjalnie zjednoczenie i pokazano kibicom nowy herb. Towarzyszyła temu gromka owacja, gdyż środowisko od dawna czekało na taką jedność.

Utworzenie Katowice Miners to historyczny moment – po raz pierwszy od wielu lat Katowice mają szansę zaistnieć na centralnym poziomie rozgrywek seniorskich pod własnym szyldem. Wcześniej miasta nie było w ekstraklasie (PLK) ani I lidze, a utalentowana młodzież często wyjeżdżała do klubów ościennych. Teraz to Katowice będą przyciągać talenty, oferując pełną ścieżkę rozwoju: od mini koszykówki w UKS SP 27, przez juniorskie rozgrywki, po seniorski basket na poziomie I ligi. Klub Miners ma ambicję stać się sportową wizytówką miasta – działacze i kibice marzą, by w niedalekiej przyszłości awansować do ekstraklasy i ponownie wypełnić legendarny Spodek na meczach najwyższej klasy rozgrywkowej. – „Jestem bliski pewności, że to będzie wielki sukces” – stwierdził z przekonaniem Waldemar Bojarun, wiceprezydent Katowic, podczas ogłoszenia powstania klubu.

Przed Miners niełatwe zadanie – debiut w I lidze zawsze wiąże się z wyzwaniami sportowymi i organizacyjnymi. Jednak zespół będzie mógł liczyć na szerokie zaplecze. Zarząd klubu tworzą przedstawiciele wszystkich łączących się organizacji, co zapewnia know-how oraz sieć kontaktów. Planowane jest pozyskanie sponsorów (w projekt zaangażowały się już miejskie spółki i partnerzy jak Miasto Katowice, Lotto, PreZero – dotychczas wspierający KS 27). Ważnym aspektem ma być też szkolenie – Miners chcą nadal rozwijać młode talenty, dając im minuty na parkiecie, o czym zapewnia Marcin Bulanda, jeden z architektów klubu. Można więc powiedzieć, że Katowice Miners to więcej niż klub – to wspólna platforma rozwoju katowickiej koszykówki, której filozofią jest hasło: „Siła w jedności”.

Rozwój koszykówki w Katowicach przyspieszył dzięki pasji i współpracy wielu osób. Od szkolnych hal w Piotrowicach, przez ambitny projekt KS 27, po integrację pod szyldem Miners – widać wyraźnie, że w Katowicach basket buduje swoją markę od podstaw. Młodzież zdobywa medale mistrzostw Polski i Śląska, seniorzy awansują do I ligi, a kibice zyskują coraz więcej okazji, by oglądać emocjonujące mecze. Nowopowstały zespół Katowice Miners symbolizuje ten progres i daje nadzieję, że już wkrótce Katowice dołączą do koszykarskiej elity kraju. Jedno jest pewne – w mieście, w którym w te wakacje odbędą się mecze EuroBasket 2025 (w legandarnym Spodku zagra m.in. reprezentacja Polski oraz gwiazdy pokroju Luki Dončicia), koszykówka ma mocne fundamenty i perspektywy na świetlaną przyszłość. Katowice stają się doskonałym miejscem do grania w koszykówkę na każdym poziomie – od pierwszych treningów dziecka po profesjonalne rozgrywki ligowe, a powyższa krótka opowieść nie oddaje w całości złożonego obrazu katowickiej koszykówki – dumnej ze swej historii i zjednoczonej w dążeniu do kolejnych sukcesów, w której udział miało wiele innych osób, jak Eugeniusz Smolicha, Artur Mikruta, Jacek Wróblewski, Paweł Wołk-Jankowski, Łukasz Urych, Tomasz Konik, Bartłomiej Solik i wielu, wielu innych tutaj nie wymienionych.